تماس و مشاوره حقوقی
با وکیل دادگستری
 
ساعات کاری دفتر
9:00 تا 18:00

نمونه مقالات و مطالب حقوقی

تاریخ انتشار: شنبه 29 شهریور 1399
احکام و شرایط حضانت فرزند

 احکام و شرایط حضانت فرزند

حضانت که در قانون مدنی ذیل عنوان تربیت و نگهداری اطفال به آن پرداخته شده است، از حقوق و تکالیف پدر و مادر است و ابوین مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند و نباید آن ها را مهمل بگذارند و گرچه ابوین برای تربیت اطفال حق تنبیه طفل خود را دارند ولی به استناد این حق نمی توانند طفل خود را خارج از حدود تادیب، تنبیه نمایند.

 

امتیاز: Article Rating | تعداد بازدید: 2410

حق حضانت فرزند

 

مفهوم حضانت 

حضانت واژه عربی است که به معنای حفظ کردن، درکنار گرفتن، پرورش دادن و به سینه چسباندن است. در قوانین جمهوری اسلامی تعریفی از حضانت ارائه نگردیده و در قانون مدنی تحت عنوان نگاهداری و تربیت اطفال به حضانت اشاره شده است و البته تعریف حضانت به عرف و رویه قضائی واگذار گردیده است . حضانت در لغت به معنای تربیت طفل و حفظ و نگهداری آن است و معنای اصطلاحی آن نیز از معنای لغوی جدا نگشته است. برخی از فقهای امامیه در تعریف آن چنین گفته‌ اند : «حضانت عبارت است از ولایت و سلطنت بر تریبت طفل و متعلقات آن از قبیل نگهداری کودک، گذاشتن آن در بستر، سرمه کشیدن، پاکیزه نگه داشتن، شستن جامه‌های او و مانند آن».

فقها در تعریف حضانت از کلمه تربیت استفاده کرده‌اند که ناظر به دو جنبه روحی و جسمی، مادی و معنوی است؛ یعنی حضانت اختصاص به پرورش جسمی ندارد؛ از این رو در حقوق اسلام شخصی که حضانت طفل به او سپرده می‌شود باید آزاد، مسلمان (در صورتی که خود طفل مسلمان باشد) و امین باشد.

 

دادگاه صالح در دعوای حضانت

به موجب بند 7 ماده واحده قانون اختصاص تعدادی از دادگاههای موجود به دادگاههای موضوع اصل 21 قانون اساسی مصوب مرداد 1376 و نیز ماده 4 لایحه اصلاح قانون تشکیل دادگاه عمومی و انقلاب مصوب 1381 و همچنین بند ب ماده 4 آئین نامه اصلاحی قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب بهمن 1380 حضانت و ملاقات اطفال در صلاحیت دادگاه خانواده می‌باشد.

 

شرایط تغییر یا سلب حضانت

چنانچه در اثر عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که طفل تحت حضانت او است صحت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد دادگاه می‌تواند با تقاضای بستگان، قیم و یا رئیس حوزه قضائی ترتیب مقتضی دیگری را برای حضانت کودک اتخاذ نماید .

مواردی که می‌تواند از مصادیق تغییر حضانت باشد:

1 – اعتیاد زیان آور به الکل – مواد مخدر – قمار .

2 – اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء .

3 – ابتلاء به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی .

4 – سوء استفاده از طفل یا احیار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد ، فحشاء – تکدی گری ، قاچاق.

5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف .

 

مصادیق عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین 

مطابق ماده 1168 قانون مدنی در صورت زندگی مشترک، هیچ یک از پدر و مادر در امر حضانت فرزندان خود چه دختر و چه پسر بر دیگری اولویت ندارد و قانونگذار این امر را بر عهده هر دو نفر آنها به صورت مشترک قرار داده است. اگر چه اصل کلی این است که طفل را نمی توان از ابوین یا از پدر یا از مادر (در صورت جدایی) گرفت، اما مواردی در قانون مدنی پیش بینی شده است که در صورت وقوع، قانونگذار اعلام می دارد که دادگاه باید تصمیمی مقتضی در مورد حضانت طفل اتخاذ نماید.

ماده 1173 قانون مدنی مقرر می دارد: "هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انجطاط خلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند."

موارد سلب حضانت فرزند

1- اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار

2- اشتهار به فساد اخلاق و فحشا

3- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی

4- سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی گری و قاچاق

5- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

 

مسئولیت حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده 

حضانت فرزندان صغیر یا محجوری (حجری که متصل به زمان صغر باشد) که پدرشان به مقام والای شهادت رسیده یا فوت نموده باشند با مادران آنها است مگر آنکه عدم صلاحیت آنان با حکم دادگاه ثابت شده باشد.

تعیین هزینه متعارف جهت حضانت با دادگاه است و ازدواج مادر نیز مانع از ادامه حضانت او نمی‌شود.

 

ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حکم دادگاه

چنانچه به حکم دادگاه حضانت و نگهداری طفل بر عهده کسی قرار گیرد و پدر یا مادر یا هر شخص دیگری مانع از اجرای حکم شود یا از استرداد طفل خودداری نماید ، دادگاه تا زمان اجرای حکم شخص ممتنع را بازداشت می‌نماید .

 

حق ملاقات فرزند

در صورتی که به علت طلاق و یا هر علت دیگری ابوین در یک منزل سکونت نداشته باشند دادگاه برای هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات تعیین و  جزئیات این ملاقات با دادگاه خانواده می‌باشد.

 

 

نگهداری فرزند

 

نکات مهم در باب حضانت فرزند

  • دادگاه در کلیه مواردی که مبادرت به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌نماید باید ترتیب اطمینان بخشی را در خصوص نگهداری و حضانت و میزان نفقه اطفال با توجه به وضعیت مالی و اخلاقی زوجین و با در نظر گرفتن مصلحت صغار تعیین نماید و به موجب قانون مدنی نگهداری طفل تا  7 سالگی با مادر و پس از آن با پدر است و چنانچه مادر در مدت زمانی که نگهداری طفل به او سپرده شده مجنون شده و یا ازدواج نماید حق حضانت از او سلب می‌گردد.

    هیچ یک از ابوین حق ندارند از حضانت طفلی که به آنها سپرده شده است خودداری نمایند و در صورت امتناع از سوی دادگاه ملزم می‌شوند و چنانچه الزام مؤثر نباشد هزینه حضانت طفل در درجه اول از پدر و جد پدری و سپس از مادر اخذ خواهد شد .

  • در صورت جدایی پدر و مادر، حضانت تا سن هفت سالگی با مادر ( لازم به ذکر است اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود یا ازدوواج مجدد نماید، حق حضانت با پدر خواهد بود.) و پس از آن با پدر است.
  • بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.
  • ضمانت اجرا درصورت استنکاف از حضانت طفل یا ایجاد مانع دراجرای آن یا امتناع از استرداد طفل در ماده 1173 قانون مدنی و 40 قانون حمایت خانواده تعیین شده است و آن الزام شخص خاطی و در صورتی که الزام مکن یا موثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر قرار داده است و در قانون حمایت خانواده نیز در ماده 40: بازداشت شخص خاطی تا زمان اجرای حکم، بر حسب تقاضای ذینفع و به دستور دادگاه صادر کننده رای نخستین است.
  • لازم به ذکر است طبق ماده 44 قانون حمایت خانواده: "در صورتی که دستگاه های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری ملزم به تسلیم و تملیک اموالی به صغیر یا سایر محجوران باشند، این اموال با تشخیص دادستان در حدود تامین هزینه های متعارف زندگی باید در اختیار شخصی قرار گیرد که حضانت و نگهداری محجور را عهده دار است مگر آنکه دادگاه به نحو دیگری مقرر کند."
  • طبق ماده 42 قانون حمایت خانواده: "صغیر و مجنون را نمی توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق این امر را اجازه دهد. دادگاه در صورت موافقت با خارج کردن صغیر و مجنون از کشور، بنابر در خواست ذی نفع، برای بازگرداندن صغیر و مجنون تامین مناسبی اخذ می کند."
  • در صورت فوت یکی از پدر و مادر نیز حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
  • در مورد فوت پدر، ماده 43 قانون مدنی اظهار داشته است: "حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده است با مادر آنهاست و در ادامه ماده به این صل کلی یک استثنا وارد کرده است و آن اینکه: اگر دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد، حضانت طفل را به وی واگذار نخواهد کرد.در صورتی ک پدر و مادر هر دو فوت کرده باشند، حضانت با جد پدری و پس از آن با سایر خویشاوندان طفل بر مبنای ترتیبات ارث است."
  • تعیین هزینه متعارف جهت حضانت، با دادگاه و پرداخت آن به عهده پدر یا جد پدری است طبق ماده 47 قانون حمایت خانواده، دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه را تعیین خواهد کرد. البته از آنجا که حضانت حق و تکلیف ابوین است، مادر نمی تواند بابت وظیفه حضانت و نگهداری خود، اجرتی مطالبه کند و تنها نفقه کودک قابل مطالبه است.
  • اگر مادر تامین هزینه ها را قبول کرد، اما پس از مدتی منصرف شد یا به هر دلیل دیگری توان پرداخت نداشت، می تواند دوباره از پدر بخواهد که او هزینه های فرزند یا فرزندان را تامین نماید. در صورت مخالفت پدر، مادر حق دارد با مراجعه به دادگاه، پدر را از طریق قانون مجبور به پرداخت نفقه کند. زیرا پرداخت نفقه از نظر قانونی همچنان بر عهده پدر است.
  • در مورد ملاقات اطفال از سوی پدر یا مادر که حضانت بر عهده او نیست، ماده 1174 قانون مدنی آن را تابع توافقات طرفین می داند مگر در صورت اختلاف بین ابوین که در آن صورت محکمه تصمیم مقتضی را اتخاذ خواهد نمود البته ماده 41 قانون حمایت خانواده، استثنای دیگری بر توافقات پدر و مادر درباره ملاقات فرزند مقرر داشته است و آن مصلحت کودک است که در صورت عدم رعایت آن، دادگاه به تعیین شخص ناظر یا پیش بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت طفل اقدام می نماید.

 

مستندات قانونی و مقررات مربوط به حضانت

در مورد احکام و مقررات قانونی حضانت بررسی موادی از قانون مدنی و قانون حمایت خانواده لازم می باشد.

قانون مدنی

ماده 1168 - نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.

ماده 1169 - برای نگاهداری اطفال مادر تا دو سال از تاریخ ولادت او اولویت خواهد داشت پس ازانقضاء این مدت حضانت با پدراست مگر نسبت به اطفال اناث که تا سال هفتم حضانت آنها با مادرخواهد بود.

ماده 1170 – اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهرکند حق حضانت با پدرخواهد بود.

ماده 1171 - درصورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای اوقیم معین کرده باشد.

ماده 1172 - هیچیک از ابوین حق ندارند درمدتی که حضانت طفل به عهده آنها است از نگاهداری او امتناع کند درصورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم نگاهداری طفل را به هریک از ابوین که حضانت بعهده اوست الزام کند و در صورتیکه الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.

ماده 1173 - هرگاه در اثرعدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی العموم هرتصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

ماده 1173 - هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا ترتیب اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل و یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

ماده 1174 - درصورتی که به علت طلاق یابه هر جهت دیگر ابوین طفل دریک منزل سکونت نداشته باشند هریک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات وسایر جزئیات مربوطه به آن درصورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.

ماده 1175 - طفل را نمی توان ازرابوین ویا ازرپدر ویا مادری که حضانت با اوست گرفت مگردر صورت وجود علت قانونی.

ماده 1176 – مادر مجبور نیست که به طفل خود شیر بدهد. مگر این که تغذیه طفل بغیر شیر مادر ممکن نباشد.

ماده 1177 - طفل باید مطیع ابوین خود بوده و در هر سنی که باشد باید به آنها احترام کند.

ماده 1178 - ابوین مکلف هستند که در حدود توانائی خود به ترتیب اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها را مهمل بگذارند.

ماده 1179 - ابوین حق تنبیه طفل خود را دارند ولی به استناد این حق نمی توانند طفل خود را خارج ازحدود تادیب تنبیه نمایند.

 

قانون حمایت خانواده

ماده ۴۲ـ صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق این امر را اجازه دهـد. دادگاه درصـورت موافقت با خـارج کردن صغیـر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیرو مجنون تأمین مناسبی اخذ می‌کند.

ماده ۴۳ـ حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

ماده ۴۴ـ درصورتی که دستگاههای اجرائی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸، ملزم به تسلیم یا تملیک اموالی به صغیر یا سایرمحجوران باشند، این اموال با تشخیص دادستان در حدود تأمین هزینه ‌ های متعارف زندگی باید در اختیار شخصی قرار گیرد که حضانت و نگهداری محجور را عهده ‌دار است، مگر آنکه دادگاه به نحو دیگری مقرر کند.

ماده ۴۵ـ رعایت غبطه و مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات دادگاهها و مقامات اجرائی الزامی است.

ماده ۴۶ـ حضور کودکان زیر پانزده سال در جلسات رسیدگی به دعاوی خانوادگی جز در موارد ضروری که دادگاه تجویز می ‌ کند ممنوع است.

ماده ۴۷ـ دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب ‌النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می کند.

تبصره: در مورد این ماده و سایر مواردی که به ‌موجب حکم دادگاه باید وجوهی به ‌طور مستمر از محکومٌ ‌‌علیه وصول شود یک بار تقاضای صدور اجرائیه کافی است و عملیات اجرائی مادام که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد ادامه می یابد.

 

جهت ارتباط با وکیل پایه یک دادگستری کلیک کنید  - 88019243

ثبت امتیاز
نظرات
در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.
ارسال نظر جدید

Website

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

جستجوی مطلب مورد نظر

دریافت وقت مشاوره حقوقی با ما

در صورت تمایل به دریافت مشاوره حقوقی و اعطای وکالت به وکیل پایه یک دادگستری و جهت هماهنگی و دریافت وقت مشاوره حقوقی کلیک کنید.