برای تشخیص اعتبار امر مختومه رأی بدوی ملاک است یا تجدیدنظر ؟

_{^{پاسخ – نحوه تشخیص وجود اعتبار امر محکوم بها (مختومه) اگر در تجدیدنظر رای بدوی نقض شود}} 

• از جمله ایراداتی که نسبت به دعوای مطروحه در مراجع حقوقی وارد است که در رسیدگی به دعوا مانع دایمی ایجاد می کند، ایراد امر قضاوت شده یا مختومه است.
• ایراد امر قضاوت شده به موجب بند ششم ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی پذیرفته است که دعوای طرح شده در گذشته رسیدگی شده و نسبت به آن حکم قطعی صادر شود.
• اما شرایط اعتبار امر قضاوت شده بنا بر آنچه در حقوق فرانسه بیان شده است سه عنصر خواهد داشت:

_{^{1- وحدت اصحاب دعوا}}

دعوای اقامه شده که با ایراد امر قضاوت شده روبرو می شود در صورتیکه همان دعوایی شمرده می شود که سابقا اقامه و منتهی به صدور حکم قطعی شده باشد که از جمله اصحاب دعوا همانا صحاب دعوای سابق باشند. پس اگر خوانده یا خواهان دعوا علیه یا له شخص دیگری طرح شود ایراد اعتبار امر مختومه وارد نخواهد بود.

_{^{2- وحدت موضوع دو دعوا}}

وحدت اصحاب دو دعوا در پذیرش امر قضاوت شده کافی نیست و موضوع دو دعوا یعنی دعوایی که در گذشته مطرح شده و قطعی شده است و اعتبار امر مختومه بر آن حاکم است و دعوای جدیدی که اقامه شده و در آن ایراد مزبور مطرح شده واحد باشد. هرگاه دادرس تشخص دهد که رای او در این دعوا تکرار حکم سابق است از نظر حقوقی فایده ای بر آن بار نمی شود.

_{^{3- وحدت سبب دو دعوا}}

مفهوم سبب علی الاصول در زمینه جهات موضوعی قرار می گیرد نه حکمی؛ بنابراین سبب رابطه حقوقی است که بر مبنای عمل حقوقی مانند قرارداد ها یا وقایع حقوقی مانند اتلاف و یا به موجب قانون به وجود آمده باشد و بر اساس آن رابطه خواهان خود را مستحق مطالبه و یا خوانده، خواهان را بی حق میداند.

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص ملاک تشخیص اعتبار امر مختومه}}

♦  دعوا اقامه شده ممکن است در مرحله بدوی قطعی شود یا اینکه نسبت به آن تجدید نظر شود و پس از پذیرش حق تجدید نظر خواهی در مرحله عالی رای قطعی شود. پس اگر رای در مرحله تجدید نظر رای دادگاه بدوی را نقض یا تایید کند همان رای قطعی خواهد بود  و از اعتبار امر مختومه برخوردار میباشد.

♦  در نظر داشته باشید که اگر قرار رد دادخواست فقط نسبت به بعضی از خواهان ها صادر شده باشد و این رای قطعی شده باشد فقط نسبت به همان افراد ایراد امر مختومه جاری است و اگر خواهان ها متفاوت باشند . حال اگر دوباره همان افراد بخواهند علیه همان خوانده یعنی شهرداری اقامه دعوا کنند مشمول قاعده امرمختومه خواهند شد و قرار رد درخواست صادر خواهد شد.

_{^{مستند قانونی - اعتبار امر مختومه}}

ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی مدنی

در موارد زیر خوانده می‌تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:

۱ – دادگاه صلاحیت نداشته باشد.

۲ – دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاً اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست، دعوایی ‌باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.

۳ – خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صِغر، عدم رُشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی‌ برای اقامه دعوا نداشته باشد.

۴ – ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.

۵ – کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.

۶ – دعوای طرح شده سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر‌شده باشد.

۷ – دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه‌ بدون قبض.

۸ – مورد دعوا مشروع نباشد.

۹ – دعوا جزمی نبوده بلکه ظنّی یا احتمالی باشد.

۱۰ – خواهان در دعوای مطروحه ذی‌نفع نباشد.

۱۱ – دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما