_{^{انواع مسئولیت در قانون}}

_{^{1- مسئولیت اخلاقی :}}

بعضی مواقع مسئولیت اخلاقی است یعنی شخص از حیث اخلاقی مکلف است که کاری انجام دهد اما تعهدات و روابط اخلاقی اصلا موضوع حقوق واقع نمی شود زیرا طرفین تعهد اخلاقی قصد ایجاد رابطه حقوقی ندارند یعنی بنا ندارند که برای خودشان وضعیت الزام و التزام به وجود آوردند. به همین خاطر ضمانت اجرا در تعهدات اخلاقی شماتت و سرزنش است یعنی نقض تعهد تنها سرزنش و نکوهش می آورد و ضمانت اجرای حقوقی ندارد چون قصد حقوقی ندارد. در مسئولیت اخلاقی همینکه وجدان شخص نادم گشت و یا وجدان شخص نادم گشت و یا وجدان عمومی کاری را ناشایست دید شخص مسئول به حساب می آید. مثال: مثلا با یکی از دوستانمان در یک ساعت معین قرار ملاقات می گذاریم اما دوستمان سر قرار نمی آید؛ بنابراین ضرر و زیان ناشی از تعهدات اخلاقی قابل مطالبه از دادگاه نیست.

_{^{2- مسئولیت جزایی :}}

مسئولیت جزایی یعنی وقتی که شخص مرتکب جرمی می شود و آن جرم مطابق قانون مجازاتی داشته باشد. پس مسئولیت جزایی الزاما ناشی از قانون است چون جرایم و مجازاتها قانونی هستند و موضوع حقوق جزاست.
بین مسئولیت جزایی (کیفری) و مسئولیت مدنی تشابهاتی نیز وجود دارد. اما امروزه که حقوق کیفری از حقوق مدنی به طور کامل جدا شده و چهره انتقامجویی مجازات رنگ باخته و به صورت یک واکنش عمومی در آمده است، مسئولیت مدنی از جهات گوناگون با مسئولیت کیفری تفاوت پیدا کرده است:

1. هدف مسئولیت مدنی جبران خسارت زیان دیده است اما هدف از مجازات در واقع واکنشی است که جامعه از خود در برابر مجرمان نشان می دهد.

2. از حیث منبع مسئولیت نیز بین آنها اختلاف است. هیچ عملی را نمی توان جرم شناخت مگر اینکه در قانون مجازات جرم شناخته شود اما مسئولیت مدنی قلمرو گسترده تری دارد و برای مسئول شناختن کسی لازم نیست در قانون از آن نام برده باشد.

3. قلمرو این دو مسئولیت هم متفاوت است. بعضی از جرایم چون برای اشخاص خسارتی ایجاد نمی کند با مسئولیت مدنی همراه نیست مثل جرایم سیاسی و ولگردی اما بعضی از مسئولیت های مدنی نیز جرم محسوب نمی شود.
پس ارتباط این دو مسئولیت به این گونه است: در بسیاری از موارد جرم هم مجازات دارد یعنی هم مسئولیت کیفری ایجاد می کند و هم مسئولیت مدنی مثلا سارق هم مستوجب حبس است هم باید مال زیان دیده را مسترد کند. همچنین خیانت در امانت و کلاهبرداری. اما در بعضی مواقع جرم مسئولیت مدنی ندارد مثل ولگردی و جرایم سیاسی. بعضی از بی احتیاطی ها هم مثلا رانندگی ناشی از بی احتیاطی مسئولیت کیفری دارد.

نکته اینکه بحث فلسفه مسئولیت مدنی و هدف آن هم با هم متفاوت است. هدفش نظم عمومی است اما فلسفه آن تنها جبران خسارت زیان دیده است.

_{^{3- مسئولیت قراردادی:}}

مسئولیت قراردادی مسئولیتی است که ریشه درخواست و اراده طرفین دارد یعنی طرفین عقد هم در ایجاد آن رابطه صاحب عمد و اراذه هستند و هم آثار ناشی از آن رابطه را میخواهند. به عبارت دیگر اعمال حقوقی زایده ی اراده هستند اعمال حقوقی یعنی عقد و ایقاعات که با اراده شکل می گیرند و صاحبان اراده آثار حقوقی آن را می خواهند. مثلا: در عقد بیع تحویل مبیع و ثمن و سالم بودن مبیع و زمان تحویل آن و خطرناک نبودن از آثار بیع است. وقتی دو طرف عقد بیعی را معامله می کنند این آثار را می خواهند و نتایج آن را هم می پذیرند. در تعهدات قراردادی خود قرارداد قانون اساسی طرفین است.

_{^{4- مسئولیت قهری یا ضمان قهری :}}

مسئولیت مدنی یا قهری ناشی از وقایع حقوقی است. وقایع حقوقی حوادثی است ارادی یا غیر ارادی که آثار آن مورد درخواست عامل نیست و حکم قانون بر شخص تحمیل می شود نه قرارداد اراده خودش.
بعضی وقایع حقوقی وقوعشان ارادی است مثل غصب، سرقت، خیانت در امانت. کسی که غصب می کند با اراده غصب می کند اما خواستش این نیست که قانون از او ضرر بگیرد و در واقع غاصب قصد می کند که به صورت رایگان از چیزی استفاده ببرد.اعمال حقوقی 100% ارادی اند و در آن آثار مد نظر است. اما در وقایع حقوقی ارادی آثار مد نظر نیست. در حالی که بعضی وقایع حقوقی غیر ارادی اند ولی آثار دارند مثل مرگ، تولد. (مرگ ازاما واقعه ای است که آثار دارد.)

_{^{مطالب مرتبط با دعاوی حقوقی :}}

1- نگاهی به مسئولیت مدنی ناشی از مالکیت

2- انواع حقوق و دعاوی (مالی و غیر مالی)

3- تامین دلیل در رویه قضایی، مفهوم، کاربردها

4- روش دفاع در دادگاه و جلسه رسیدگی، ایرادات دادرسی