_{^{انحصار وراثت یا حصر وراثت چیست ؟}}

انحصار وراثت اقدامی است که پس از فوت یکی از اعضای خانواده به منظور تعیین وراث و سهم الارث هریک از آنها صورت میگیرد (قانون تصدیق گواهی انحصار وراثت) و در واقع به معنای مشخص کردن ورثه متوفی توسط مراجع ذیصلاح است.مقررات مربوط به این موضوع در حقوق ایران در قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب 1309 و قانون امور حسبی آمده است.

_{^{گواهی انحصار وراثت چیست ؟}}

گواهی انحصار وراثت بیانگر مشخصات و تعداد وراث و نسبت آنها با متوفی و سهم آنها از ماترک است.این گواهی توسط شواری حل اختلاف آخرین اقامتگاه دائمی متوفی صادر می شود.

بدون گواهی انحصار وراثت، وضعیت ورثه و چگونگی تقسیم ترکه به طور رسمی روشن نمی‌شود.

_{^{مرجع صالح  درخواست گواهی انحصار وراثت کجاست؟}}

برای صدور گواهی انحصار وراثت بايد به شورای حل اختلاف آخرين محل اقامت دایمی متوفی مراجعه کرد. ليکن بايد توجه کرد که رسيدگی به دعاوی درباره اصل و نسب، وصيت، توليت يا وقف که ممکن است پس از فوت متوفی ايجاد شود کماکان در صلاحيت دادگاه های عمومی است و چنين دعاوی حتی با توافق طرفين قابليت طرح در شورای حل اختلاف را ندارد.

_{^{چه کسانی می توانند دادخواست انحصار وراثت بدهند؟}}

وراث متوفی و اشخاص ذینفع اعم از هر شخصی كه منفعتی در اموال متوفی داشته باشد، می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کند. چنانچه وراث یا اشخاص ذی‌نفع متعدد باشند، نیازی به درخواست همگی آنها نیست و اقدام یکنفر از این افراد برای امضا و ارایه دادخواست كفایت می‌کند.

_{^{مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت}}

• انحصار وراثت دارای فرم مخصوصی است که باید از شورای حل اختلاف دریافت شود چرا که مرجع صالح برای رسیدگی به این امر شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است .
• پس از تشکیل فرم باید به همراه گواهی فوت و شناسنامه و کارت ملی وراث به دفتر اسناد رسمی مراجعه و در دفتر مربوطه ثبت شود .
• در مرحله بعد باید نسبت به اموال متوفی تعیین تکلیف صورت گیرد و وراث موظفند فهرستی از اموال منقول و غیر منقول او تهیه کنند.
• مرحله بعد مراجعه به اداره دارایی و پرداخت مالیات بر ارث است که از ضروریات صدور گواهی حصر وراثت است.
• ارائه فرم مخصوص حصر وراثت به همراه سایر مدارک مذکور به شورای حل اختلاف لازمه اخذگواهی مربوطه است. هریک از وراث میتواند به تنهایی نسبت به تقدیم دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت اقدام نماید.
• با بررسی مرجع قضایی نوبت به نشر آگهی در روزنامه میرسد که اگر متوفی وراث دیگری داشته باشد به دادگاه مراجعه نماید . در مهلت یک ماه از تاریخ نشر آگهی اگر اعتراضی از سوی فرد جدیدی صورت نگیرد گواهی انحصار وراثت با توجه به میزان سهم الارث هر یک از وراث صادر میگردد.
• لیست اموال متوفی باید دقیق تهیه شود و به اداره امور مالیاتی آخرین اقامتگاه متوفی تسلیم شود.جهت ثبت اظهارنامه مالیاتی وراث یک سال از تاریخ فوت مهلت دارند.این اقدام جهت کسر دیون متوفی و هزینه های کفن و دفن از شمول مالیات مربوطه است .
• مرجع صالح برای درخواست گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است.​

_{^{مدارک گواهی انحصار وراثت}}

1 - گواهی فوت صادر شده از سوی اداره ثبت احوال

2 - شناسنامه متوفی

3 - کارت ملی متوفی

4 - 2- کپی شناسنامه ورثه

5 - شماره ملی وراث

6 - استشهادیه رسمی دال بر منحصر بودن وراث به اشخاص نامبرده شده

7 - اظهارنامه مالیاتی

8 - وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)

9- عقدنامه همسر یا همسران متوفی

10- گواهی تسليم اظهارنامه ماليات بر ارث به اداره امور اقتصادی و دارایی آخرين محل اقامت متوفی. در اين مرحله صرفا مشخصات متوفی و اموال و دارایی های وی در فرم مخصوصی به اداره دارایی اعلام می شود و نيازی به پرداخت ماليات نيست.

11- دستورالعمل مقررات احوال شخصیه برای ایرانیان غیر شیعه

نکته - پس از آماده شدن مدارک فوق الذکر و ارائه آنها توسط ورثه به شورای حل اختلاف، این شورا به صدور گواهی حصر وراثت اقدام می‌کند.

نکته - در حال حاضر و بر اساس مقررات فعلی اظهارنامه مالیات بر ارث برای درخواست صدور گواهی انحصار وراثت لازم نیست.

_{^{تشریفات دادرسی پس از تقدیم دادخواست چیست ؟}}

• دادگاه پس از ملاحظه اسناد و مدارک مربوطه، با هزینه متقاضی درخواست وی را یك نوبت در یكی از روزنامه‌های كثیرالانتشار یا محلی آگهی می‌کند. پس از گذشت یك ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی كه كسی به آن اعتراض نکند بدون تشكیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث،گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند.
• صدور گواهی تصدیق حصر وراثت بدان معناست که ورثه فرد متوفی منحصر به افرادی است که نامشان در این گواهی قید شده است.
• اگر فردی به گواهی صادر شده اعتراضی داشت، می‌تواند اعتراض خود را اعلام کند، به طور مثال یکی از ورثه ممکن است اعتراض داشته باشد که نامش در گواهی قید نشده است. همچنین ممکن است موصی‌له (فردی که وصیت به نفع او انجام شده است) یکی از اعتراض کنندگان به گواهی انحصار وراثت باشد.
•  در رابطه با ارث زوجه باید گفت که در گذشته زوجه از اموال غیرمنقول مانند زمین اعم از عین یا قیمت آن ارث نمی‌برد و به طور طبیعی در گواهی انحصار وراثت نیز منعکس می‌شد که زوجه حسب مورد از یک چهارم یا یک هشتم اموال منقول ارث می‌برد.وی بیان کرد: این در حالی است که با اصلاح قانون مدنی که بر اساس آن زوجه از قیمت اموال غیرمنقول نیز ارث می‌برد، به طور طبیعی این موضوع در گواهی انحصار وراثت نیز منعکس می‌شود.
• از جمله مشکلات عملی فرآیند انحصار وراثت آن است که اگر یکی از وراث همکاری‌های لازم را انجام ندهد و به طور مثال مدارک و مستندات مورد نیاز را به وارثی که می‌خواهد درخواست انحصار وراثت را مطرح کند، ارایه نکند، مشکلاتی برای متقاضی انحصار وراثت ایجاد خواهد شد. به دلیل آن که باید از ثبت احوال استعلام شود و تشریفات این اقدام نیز زمان‌ بر است.
• بدیهی است که در صورت سپردن این مراحل به وکیل دادگستری و اهل فن زمان کوتاه تری جهت انجام پروسه نیاز است و کار سریع تر پیش می رود.